Νετρίνα και θέσφατα

Η αναστάτωση που έχει προκληθεί στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα από μια ανακάλυψη στο πείραμα CERN της Γενεύης που πιθανά ανατρέπει τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν δεν πρέπει να εκπλήσσει. Ετσι εξελίσσεται η επιστημονική γνώση. Με συγκρούσεις. Με ανατροπές των θεμελιωδών εννοιών στις οποίες στηρίζεται όλο το επιστημονικό εποικοδόμημα. Συνέβη την εποχή των επιστημονικών επαναστάσεων όταν οι Γαλιλαίος, Κέπλερ, Κοπέρνικος ανέτρεψαν το πτολεμαϊκό γεωκεντρικό σύστημα, ανοίγοντας τον δρόμο στο Νεύτωνα και την ηλιοκεντρική θεωρία. Η κυριαρχία της θεωρίας του Νεύτωνα δεν κράτησε πολύ. Ο Αϊνστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας ήρθε να σαρώσει «αδιάσειστες» και «αδιαμφισβήτητες» αλήθειες.

Η συζήτηση περί την ανατροπή επιστημονικών θεσφάτων και την αλλαγή της βάσης του επιστημονικού εποικοδομήματος καθιστά εξαιρετικά επίκαιρη την προσέγγιση του Αυστριακού φιλόσοφου Paul Feyerabend, που, στο τέλος του 20ου αιώνα, κατέβασε την επιστήμη και την επιστημονική κοινότητα από το βάθρο της αυθεντίας. Κατά τον Feyerabend, οι τεχνολογικές επιτυχίες εξαργυρώνονται με τη συμμετοχή της επιστήμης στο σύστημα εξουσίας, ως κεντρικός στυλοβάτης ενός αλλοτριωτικού και καταπιεστικού κοινωνικού σχηματισμού.

Η αντιμέθοδος του αυστριακού φιλοσόφου προτείνει ευθέως τον χωρισμό της επιστήμης από το κράτος, τον οποίο θεωρεί προϋπόθεση για την ελευθερία του ανθρώπου. Η έννοια του γνωσιολογικού αναρχισμού τον οποίο εισάγει αμφισβητεί ευθέως τον ρόλο των ειδικών και εμπειρογνωμόνων, στους οποίους χρεώνει ότι επιχειρούν να επιβάλλουν την τεχνολογική τους προκατάληψη σε όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνίας, για τούτο και προτείνει να επιβλέπεται η δραστηριότητά τους από επιτροπές πολιτών, οι οποίοι αν και απληροφόρητοι εκπροσωπούν την κοινή βούληση και το ενδιαφέρον για την ελευθερία.

Προσέγγιση δραματικά επίκαιρη στις μέρες μας, που οι «σοφοί» περί τα οικονομικά ανά τον κόσμο αραδιάζουν νούμερα και αριθμούς, αδιαφορώντας αν οι προσθαφαιρέσεις τους ρίχνουν στον Καιάδα εκατομμύρια ανθρώπους. Αρκετά κράτησε η ανοχή των πολιτών στο θέσφατο των «κοράκων» της οικονομικής επιστήμης που με το φρύδι υψωμένο επιβάλλουν εξοντωτικές ποινές σε ολόκληρες χώρες και προτείνουν τη συνταγή της ακραίας λιτότητας σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις. Θέσφατα δεν υπάρχουν. Όταν κάτι νετρίνα ξεπέρασαν στο CERN την ταχύτητα του φωτός κατά 60 νανοδευτερόλεπτα απειλώντας την κοσμική σταθερά στην οποία στήριξε ο Αϊνστάιν τη θεωρία του, ουδεμία βεβαιότητα επιτρέπεται στις κρατούσες οικονομικές συνταγές των ειδημόνων.

Νίκος Σπιτσέρης