Η κρίση και το κυνήγι των μαγισσών

Ζούμε μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις του καπιταλισμού. Μια κρίση που εύστοχα και εύλογα συγκρίνεται συχνά με την κρίση του 1929-’33, που εν τέλει οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επί της ουσίας το πρόβλημα ξεκινά από το τέλος της δεκαετίας του ’60 όταν το μοντέλο του φορντισμού που είχε εξαπλωθεί σαν παλιρροϊκό κύμα αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με τις μεγάλες παραγωγικές μονάδες και τις ασύλληπτα πολλές για τα σημερινά δεδομένα θέσεις εργασίας έφτασε στα όριά του. Αυτό το μοντέλο, που μαζί με τις μεγάλες μονάδες παραγωγής, είχε συστατικά στοιχεία το ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα και τον κεϋνσιανισμό, δηλαδή μια πολιτική σημαντικών παροχών προς τους εργαζόμενους σε αντιστάθμισμα των εξοντωτικών ρυθμών εργασίας, παρουσίασε σημάδια κόπωσης τη δεκαετία του ’60 και εν τέλει αντικαταστάθηκε από το μοντέλο της ευέλικτης συσσώρευσης.



Από την παραγωγή «για όταν χρειαστεί» (just in case), ο καπιταλισμός πέρασε στο μοντέλο της παραγωγής «για τότε που χρειάζεται» (just in time), που προσαρμοζόταν εύκολα στη ζήτηση. Η τομή ήταν τεράστια. Η εποχή που ο Χένρυ Φόρντ και οι σύγχρονοί του αντιμετώπιζαν τους εργαζομένους τους και ως καταναλωτές και φρόντιζαν να έχουν επαρκές εισόδημα για να καταναλώνουν τα προϊόντα που παράγουν παρήλθε ανεπιστρεπτί. Ο «τογιοτισμός» (ονομάστηκε έτσι γιατί πρωτοεφαρμόστηκε στο εργοστάσιο της Τογιότα) στηρίχθηκε στις ευέλικτες μορφές εργασίας. Το νέο σύστημα παραγωγής δεν διακρίνεται μόνο για τις ευέλικτες σχέσεις εργασίας που επιβάλλει, αλλά και για την ασύδοτη δράση των χάρτινων χρηματιστηριακών αξιών, που μέχρι τη δεκαετία του ’60 στήριζαν ως επί το πλείστον και αναφέρονταν στην πραγματική παραγωγή.



Αυτές οι ανισορροπίες που κλόνισαν το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα και με την πετρελαϊκή κρίση του ’80, αλλά και αργότερα ξανά και ξανά έχουν δημιουργήσει το σημερινό αδιέξοδο. Η ψευδαίσθηση που καλλιεργήθηκε ότι θα μπορούσε τάχατες η Ευρώπη να απολαμβάνει δίχως να παράγει, παρά μόνο να πουλάει υπηρεσίες, οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα της Ευρωζώνης. Επί της ουσίας, αυτό είναι το πρόβλημα της χρεοκοπημένης Ελλάδας σήμερα, που επιτάθηκε λόγω του πελατειακού κράτους και των ασυγχώρητων λαθών του πολιτικού προσωπικού, που απεδείχθη κατώτερο των περιστάσεων.



Σε τούτη τη συγκυρία ο ΣΥΡΙΖΑ αντί της πολιτικής ανάλυσης των αδιεξόδων του συστήματος αναζητά τους ενόχους υιοθετώντας θεωρίες συνωμοσίας. Χρόνος για μια βαθιά θεωρητική και πολιτική ανάλυση δεν απομένει. Προέχει το κυνήγι μαγισσών και οι τηλεοπτικές ατάκες.



Νίκος Σπιτσέρ