Εν αρχή ην το ξύλο. Σκληρό για να φτιαχτεί το «σκάφος». Μετά αρχίζει το σκάλισμα. Με το χέρι φυσικά, αλλά και μ' ένα μοντέρνο μηχάνημα κοπής ξύλων που του πρότεινε σε καλή τιμή ένας φίλος από τη Σαλονίκη. Δουλεύει επί ώρες. Αργά. Στα μερακλήδικα πράματα δε χωρεί βιασύνη. Μόνος του. Ένας άντρας σ' ένα υπόγειο στη γειτονιά μου, φορτωμένος με την ευθύνη της συνέχισης της ποντιακής και οικογενειακής παράδοσης. Χρόνια τώρα ακούω κατά καιρούς τις δοξαριές της λύρας, μάλλον των λυρών, από το υπόγειο. Πρόβες. Δοκιμές. Το πρόγραμμα δεν περιλαμβάνει τραγούδια ολοκληρωμένα, ούτε τους χορούς με τους οποίους έχω συνδέσει στο νου τις νότες. Δυο-τρεις δοξαριές ακούγονται σποραδικά. Μετά σιωπή. Λίγο αργότερα η λύρα ξανακούγεται. Μετά το μηχάνημα. Ξανά η λύρα. Επί χρόνια. Πριν από λίγες μέρες, περιμένοντας την οικογένεια για τα ψώνια του Σαββατοκύριακου, ζύγωσα στο κατώφλι του εργαστηριού.
Είδα ορισμένες φρεσκοφτιαγμένες λύρες παρατεταγμένες στο χαμηλοτάβανο εργαστήρι του μάστορα. Μύρισα το φρεσκοδουλεμένο ξύλο. "Λύρες έφτιαχνε ο πατέρας μου", μου εξήγησε. Όταν πέθανε ο πατέρας το 1985, ο γιος πάσχισε να αποτελειώσει δυο μισοτελειωμένες λύρες. Ετσι, λύρα τη λύρα, λάθος το λάθος "κόλλησε το μικρόβιο". Εχει φτιάξει δεκάδες λύρες από τότε. Τις περισσότερες -σχεδόν όλες- τις χάρισε σε συγγενείς και φίλους, που πασχίζουν να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση των προγόνων. Τον ρώτησα για την τέχνη του. Δεν είχε πολλά να πει. Λίγα λόγια μετρημένα. Για το ξύλο που πρέπει να είναι σκληρό για το σκάφος. Για το μαλακό ξύλο που πρέπει να μπει από πάνω, εκεί όπου τα δάχτυλα του λυράρη παίζουν στους αρχέγονους ρυθμούς του Πόντου. Για το κόστος των χορδών. Σεμνά. Ταπεινά.
Όχι στη θεωρία, μα στην πράξη. Από έναν άντρα που ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει. Με την αυτογνωσία του ανθρώπου που κάνει ένα κομμάτι ξύλο, νότες, παράδοση, ιστορία.
Κόντρα στο ρεύμα. Ανέκαθεν. Κάποτε, κόντρα στο δυνάστη. Αργότερα, κόντρα στην απόλυτη φτώχεια και δυστυχία για να μη χαθούν οι μνήμες. Πεινούσαν, μα έβρισκαν χρόνο και για να φτιάξουν λύρες και για να χορέψουν στους ρυθμούς των προγόνων. Σήμερα, κόντρα στη λογική της αποθέωσης του κέρδους.
Νίκος Σπιτσέρης
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου