Όταν μιλούν τα φέρετρα

Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά τώρα μιλούν τα φέρετρα ένεκα της πανδημίας του κορονοϊού. Οι εκατόμβες των νεκρών. Και όταν μιλούν τα φέρετρα, τα πάντα μπορούν να αλλάξουν. Ακόμα και ένας υπερεθνικός οργανισμός, που ξεκίνησε να οικοδομείται από τη δεκαετία του ’50. Η δυσκολία του εγχειρήματος της διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ενδεχομένως ο μοναδικός λόγος, που επιτρέπει αισιοδοξία ότι το στοίχημα της Ενωμένης Ευρώπης θα σωθεί. Διότι αυτό είναι το ζητούμενο. Να σωθεί και να στρίψει. Να επιστρέψει στις βασικές της αρχές, στα θεμέλια της ευρωπαϊκής ιδέας: Στην αρχαία ελληνική σκέψη, τη νομοθετική ρωμαϊκή δεινότητα και τη χριστιανική πνευματικότητα.

Όχι, το ζητούμενο των εμπνευστών του εγχειρήματος της Ενωμένης Ευρώπης δεν ήταν μια γερμανική Ευρώπη. Τουναντίον, η βασική επιδίωξη ήταν η ιστορική συμφιλίωση Γαλλίας-Γερμανίας, προκειμένου να ακυρωθούν εν τη γενέσει τους τα αίτια μιας νέας παγκόσμιας πολεμικής σύρραξης. Αυτός ο στρατηγικός στόχος, που μπολιάστηκε με τις πολιτικές του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, που κυριάρχησαν στα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έκανε την Ευρωπαϊκή Ένωση κυρίαρχη. Τόσο κυρίαρχη και τόσο ελκυστική, που υποχρέωσε τους Βρετανούς να εγκαταλείψουν άδοξα τα σχέδια για τη δημιουργία μιας άλλης ευρωπαϊκής ένωσης, με πιο χαλαρούς δεσμούς, της ΕΖΕΣ και να σπεύσουν να ενταχθούν τη δεκαετία του ’60. Μια προσπάθεια που για χρόνια σκόνταφτε στην άρνηση του Γάλλου στρατηγού Ντε Γκωλ, που οργισμένος από τη στάση των Βρετανών είχε ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να ενταχθούν στην τότε ΕΟΚ, όσο αυτός κρατούσε τα ηνία.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τα προβλήματά της, προχώρησε μεθοδικά και έφτασε να γίνει η Ευρώπη των «28», έστω και αν η τελευταία μεγάλη διεύρυνση είχε έντονη τη σφραγίδα της Γερμανίας, που αναζητούσε ζωτικό οικονομικό χώρο μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Έστω και αν ετούτη η μεγάλη διεύρυνση ενείχε τον κίνδυνο της χαλαρότητας σε επικίνδυνο βαθμό.

Η οικονομική κρίση του 2008, η περίπτωση της Ελλάδας και η πολιτική των μνημονίων που ακολούθησε θάμπωσαν πολύ το ευρωπαϊκό όραμα. Συν τω χρόνω, η Γερμανία επέβαλε μια αυστηρή, ενίοτε άτεγκτη, δημοσιονομική πολιτική. Οι Έλληνες έπρεπε να τιμωρηθούν. Οι «σπάταλοι» του ευρωπαϊκού νότου να εμπεδώσουν τις αξίες των σκληρών προτεσταντών του Βορρά (δεν πρόκειται για ζήτημα θρησκείας, αλλά θέασης του κόσμου). Η δράση έφερε αντίδραση και την άνοδο των λαϊκιστών, πολέμιων της ευρωπαϊκής ιδέας. Η πρώτη μεγάλη απώλεια ήταν το Brexit. Όσο και αν η σχέση των Βρετανών με την Ευρωπαϊκή Ενωση υπήρξε ανέκαθεν προβληματική και ιδιαίτερη, το Brexit υπήρξε ένα πλήγμα ουσιαστικό, αλλά και ιδιαίτερα συμβολικό.

Μα τώρα μιλούν τα φέρετρα. Τώρα οι ηγέτες της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν την ευθύνη των νεκρών τους. Τα φέρετρα εν μέσω Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Νοέμβριο του 1942, ήταν η αιτία της σύνταξης της έκθεσης του βρετανού λόρδου Beveridge, που τεκμηρίωσε την ανάγκη διαμοιρασμού του πλούτου, έτσι ώστε να μην δημιουργούνται τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για το αιματοκύλισμα του κόσμου στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα φέρετρα είναι που τον 21^ο αιώνα υποχρεώνουν τους ηγέτες της Ευρώπης, να επιβάλλουν μιαν άλλη πολιτική.

Τα φέρετρα είναι που ή θα υποχρεώσουν τη Γερμανία και τους σκληρούς προτεστάντες του Βορρά σε αναδίπλωση ή θα οδηγήσουν στο άδοξο τέλος του κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Και τα φέρετρα δεν σηκώνουν συμβιβασμούς.

Νίκος Σπιτσέρης